In 2014 bleek het gebruik van ADHD-medicatie onder kinderen in tien jaar verviervoudigd. Nog altijd discussiëren onderzoekers over de verklaring.
De Gezondheidsraad verwees destijds als verklaring naar toegenomen prestatiedruk en afgenomen tolerantie van afwijkend gedrag. Of er misschien sprake was van overbehandeling, kon de raad niet zeggen. Daarvoor zou onvoldoende bekend zijn.
Maar volgens onderzoeker Laura Batstra valt dit laatste wel mee. Zo zijn er psychiaters die meer behandeling aanmoedigen om er zelf beter van te worden, stelt ze in haar boek ADHD: macht en misverstanden, een herziene versie van Hoe voorkom je ADHD? uit 2012. Deze psychiaters werken nauw samen met de farmaceutische industrie die ADHD-medicatie produceert en hebben dus voordeel van meer behandeling. Kritiek klinkt al jaren, maar wordt in Batstra’s ogen telkens vakkundig monddood gemaakt.
Hoe heeft dit zo kunnen ontstaan? Batstra beschrijft een verziekte sfeer onder wetenschappers die in sommige gevallen decennia teruggaat. Zelf zegde ze in 2010 haar baan op als behandelaar in de kinderpsychiatrie, toen ze onder meer merkte dat collega’s vonden dat ze naar buiten toe ‘één front’ moesten vormen: het was not done om openlijk de glibberige definitie van ADHD of de beperkte kennis rond de effecten van medicijngebruik aan te kaarten.
In een nieuw toegevoegd hoofdstuk voert Batstra haar strijd tegen het opportunisme van psychiaters op. Enkele vakgenoten noemt ze zelfs bij naam, zoals hoogleraar Jan Buitelaar, die onder meer als adviseur optrad voor het bedrijf Janssen-Cilag dat het ADHD-medicijn Concerta op de markt bracht (zie de Conflict of interest statement). Ook onderzoeker Sandra Kooij krijgt ervan langs, die eerder in zee ging met de farmaceutische industrie.
Toch is ADHD: macht en misverstanden geen boos of emotioneel boek. Batra toont grote betrokkenheid bij iedereen die met ADHD-gedrag te maken heeft: kinderen, ouders, leraren, zorgverleners. Deze mensen knallen soms van wanhoop tegen het plafond, maar volgens Batstra zijn psychiaters nu eenmaal niet altijd de aangewezen personen voor een oplossing.
Beter is het om kritisch te kijken naar wat voor eisen we eigenlijk aan kinderen stellen, schrijft Batstra, en hoe we als samenleving toleranter met afwijkend gedrag om kunnen gaan, net als de Gezondheidsraad in feite suggereert. Haar boek besluit ze met praktische adviezen aan ouders en leraren, aangevuld met aansprekende voorbeelden. Ziezo, lijkt ze daarmee te zeggen, een nieuwe stap om te zorgen dat de macht weer komt te liggen bij wie die hoort.
Laura Batstra, ADHD: macht en misverstanden. Hilversum: Uitgeverij Lucht, 2017. Het boek is een herziene versie van Hoe voorkom je ADHD? uit 2012.
Door Winnifred Jelier
Winnifred Jelier 